Fərdi Fəaliyyətlər

Təkcə bir insanın fəaliyyəti iqlim dəyişikliyini dayandırmaq üçün kifayət deyil<a href='https://www.icos-cp.eu/global-carbon-budget-2019' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://science.sciencemag.org/content/360/6392/987' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://unfccc.int/sites/default/files/resource/156_CAN%20ICSA%20Aviation%20TD%20submission.pdf' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/aa7541' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://ourworldindata.org/energy' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/ipcc_wg3_ar5_summary-for-policymakers.pdf' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/26895/EGR2018_FullReport_EN.pdf?sequence=1&isAllowed=y' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Onda daha geniş, sistematik dəyişikliyi dəstəkləmək üçün nə edə bilərsən?

Səs verə bilərsiniz<a href='https://theconversation.com/uk-becomes-first-country-to-declare-a-climate-emergency-116428' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='http://cup.columbia.edu/book/why-civil-resistance-works/9780231156820' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29880688/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>! Amma çoxluğu qazanmaq üçün çoxlu səslərə və seçkini udmağa ehtiyac var və bəzi insanlar çox gəncdirlər və ya səs verə bilmirlər. Buna görə də, bəzi insanlar səslərini eşitdirmək üçün aktivizmə dönürlər.

Aktivist bir problem haqqında dəyişikliyə səbəb olmaq məqsədilə maarifləndirməyə çalışan şəxsdir<a href='https://www.merriam-webster.com/dictionary/activist' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Ehtimal ki, bəziləri haqqında eşitmisiniz:

Aktivistlər, adətən, böyük qruplar şəklində güclərini birləşdirirlər. Məsələn, Qrinpis, Gələcək üçün Cümələr və Nəslitükənmə Üsyanı hamısı ətraf mühit səbəblərindən dolayı mübarizə aparan aktivist qruplardır<a href='https://www.greenpeace.org.uk' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://fridaysforfuture.org' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://extinctionrebellion.uk' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Bu qruplar bəzən daha geniş etirazlar təşkil edirlər. Məsələn, 2019-cu ilin Mart ayında bir sıra təşkilatlar ilk "Qlobal İqlim Tətili" təşkil etdilər, hesablamalara görə 1.6 milyon insan dünyada fərqli şəhərlərdə iqlim fəaliyyətini tələb etmək üçün küçələrə axışdılar<a href='https://www.nature.com/articles/d41586-019-02696-0' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Aktivistlər sadəcə etirazlarda iştirak etmirlər<a href='https://www.merriam-webster.com/dictionary/activist' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://link.springer.com/article/10.1007/s10584-014-1173-5' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>:

Getdikcə daha çox aktivizm, həmçinin onlayn baş verir: məsələn, Amerikalıların yarısından çoxu siyasi ideyalarla məşğul olmaq üçün sosial mediadan istifadə edir<a href='https://www.pewresearch.org/internet/2018/07/11/public-attitudes-toward-political-engagement-on-social-media/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Amma, həqiqətən, bunlardan hansısa işə yarayır?

Aktivist etirazlarının bir çox hədəfləri var. Ən böyük iki hədəf hakimiyyətdən birbaşa hərəkət tətikləmək və maarifləndirərək çoxsaylı əhalinin fikirlərini dəyişdirməkdir. Bunlara bir-bir baxaq…

Hədəf 1: Bəzi şeyləri həyata keçir

Etirazçıların çox hallarda təmin etmək istədikləri aydın tələbləri olur. Məsələn<a href='https://ca.reuters.com/article/businessNews/idCAKBN2062U2' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://globalnews.ca/news/6517089/wetsuweten-bc-pipeline-protests/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>:

Amma, hakimiyyət qərarları bir çox səbəblərdən aldığına görə, hakimiyyət hərəkətlərinin birbaşa etirazlar nəticəsiylə baş verib-vermədiyini bilmək, adətən, həddindən artıq çətindir<a href='https://blogs.lse.ac.uk/politicsandpolicy/how-effective-are-protests/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Bu, etirazın özlüyündə fərq yaratmaqda uğurla nəticələnmiş olmasını bilməkdə çətinlik yaradır<a href='https://blogs.lse.ac.uk/politicsandpolicy/how-effective-are-protests/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Buna baxmayaraq, Kanadadakı Wet’suwet’en etirazçıları kimi etirazçıların aydın tələbləri olsa da, bu tələblər qarşılanmadığı təqdirdə etiraz mütləq şəkildə uğursuz olmaya bilər. Buna səbəb etirazçıların başqa hədəflərinin də olmasıdır...

Hədəf 2: İnsanların düşüncələrini dəyişdir

Bir çox hallarda, aktivizm diqqət üçün mübarizədir<a href='https://blogs.lse.ac.uk/politicsandpolicy/how-effective-are-protests/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Əgər aktivistlər kifayət qədər insanı problem haqqında düşündürə bilsə, onların necə düşündüklərini də dəyişdirə bilərlər. Necə?

Bir yolu insanların problemi təsvir etmək üçün istifadə etdiyi sözləri və şəkilləri dəyişdirməkdir.

Məsələn, son illərdə iqlim aktivizmin dili Yer kürəsində "ağac qucaqlama" problemlərindən (qütb ayıları haqqında düşünün) iqlim dəyişikliyinin insanlar və ədalətə olan təsirləri haqqında problemlərə keçmişdir<a href='https://www.nature.com/articles/d41586-019-02696-0' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Bu təsvir insanları daha effektiv hərəkət etməyə sövq edir<a href='https://empower.agency/how-to-effectively-communicate-about-climate-change/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2019.00960/full' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S095937801630351X?via%3Dihub' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Etirazçılar həm də insanların mövzuya baxışlarını da dəyişməyi hədəfləyirlər. Məsələn, Amerikan ictimai fikrinin 2020-ci ildə Qara Həyatlar Vacibdir etirazlarından sonra necə dəyişdiyinə baxın:

Bu dəyişikliyinin nə qədərinin etirazlarla əlaqəli olmasını demək mümkün deyil, amma aktivistlərin milli perspektivi dəyişdirməkdə qatqısı olmuşdur.

Etiraz nə qədər böyük olarsa, uğurlu olmağının o qədər böyük ehtimalı var

Etiraz nə qədər şiddətli/kəskin olarsa, uğurlu olmağının o qədər böyük ehtimalı var

Amma etiraz nə qədər böyük olmalıdır?

Anti-hakimiyyət etirazları haqqında bir məşhur araşdırma göstərir ki, əgər əhalinin 3.5%-i etiraza daxil olarsa, bu etiraz demək olar ki, mütləq şəkildə uğurlu olacaq<a href='http://cup.columbia.edu/book/why-civil-resistance-works/9780231156820' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.bbc.com/future/article/20190513-it-only-takes-35-of-people-to-change-the-world' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Etirazların digər növlərinə baxan araşdırmalar, halbuki, tapıblar ki, daha çox insana-ölkə əhalisinin dörddə biri qədər insana ehtiyac var<a href='https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29880688/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://journals.aps.org/pre/abstract/10.1103/PhysRevE.84.011130' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Amma onların hamısının razılaşdığı nöqə budur ki, etiraz nə qədər böyük olarsa, uğurlu olmasının ehtimalı da o qədər böyükdür<a href='http://cup.columbia.edu/book/why-civil-resistance-works/9780231156820' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.bbc.com/future/article/20190513-it-only-takes-35-of-people-to-change-the-world' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29880688/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://journals.aps.org/pre/abstract/10.1103/PhysRevE.84.011130' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

İki etiraz qrupu bir-birinə tam olaraq əks olduqda işlər bir qədər çətinləşir. Burdan bilirik ki, iki hərəkatın miqyası arasındakı fərq vacib olur<a href='https://journals.aps.org/pre/abstract/10.1103/PhysRevE.84.011130' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Daha problemli olaraq, müəyyən mübahisənin fərqli tərəflərində iki böyük etiraz hərəkatı olduqda, onların baxışları daha da kəskinləşə bilər<a href='https://journals.aps.org/pre/abstract/10.1103/PhysRevE.84.011130' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Bu, problemi daha da böyüdür, çünki, hər iki tərəf üçün ortaq nöqtə tapmaq çətinləşir və cəmiyyəti daha çox ayırır<a href='https://journals.aps.org/pre/abstract/10.1103/PhysRevE.84.011130' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0002764218759576?journalCode=absb' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.cambridge.org/core/books/solutions-to-political-polarization-in-america/causes-and-consequences-of-polarization/B252678122CA8906210AF544181123E4' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Bu, qütbləşmə olaraq adlanır.

Bu o demək deyil ki, əgər etiraz kifayət qədər böyükdürsə həmişə uğurludur. Məsələn, 2008-ci ildə qlobal iqtisadi böhrandan sonra anti-bərabərsizlik etirazları dünyanın hər yerindən milyonlarla etirazçını cəlb etdi. Buna baxmayaraq, qlobal bərabərsizlik hal-hazırda həmişəkindən daha da pisdir<a href='https://www.jstor.org/stable/41687991?seq=1#metadata_info_tab_contents' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.nature.com/articles/palcomms201762' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://wir2018.wid.world/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Düşünə bilərsiniz ki, etirazlar qismən diqqət üçün mübarizə olduğuna görə, daha ekstremal və ya şiddətli etirazlar daha çox diqqət cəlb edər və daha uğurludurlar.

Əslində, sübutlar göstərir ki, şiddətli etirazlar şiddətsiz etirazlardan xeyli dərəcədə daha az effektivdir<a href='http://cup.columbia.edu/book/why-civil-resistance-works/9780231156820' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.jstor.org/stable/10.7312/chen15682' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.nonviolent-conflict.org/about/civil-resistance/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Sadəcə rəqəmlərə baxın!

Düzgün oxudunuz, şiddətli kampaniyalar şiddətsizlərə görə iki dəfə daha çox ehtimalla uğursuzluqla nəticələnə bilər<a href='http://cup.columbia.edu/book/why-civil-resistance-works/9780231156820' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.jstor.org/stable/10.7312/chen15682' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.nonviolent-conflict.org/about/civil-resistance/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>!

Şiddətli və şiddətsiz pro-demokratik etirazları müqayisə etdikdə fərq xüsusilə kəskindir<a href='http://cup.columbia.edu/book/why-civil-resistance-works/9780231156820' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.jstor.org/stable/10.7312/chen15682' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>:

Niyə? Çünki, şiddətli etirazlar<a href='http://cup.columbia.edu/book/why-civil-resistance-works/9780231156820' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.jstor.org/stable/10.7312/chen15682' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.bbc.com/future/article/20190513-it-only-takes-35-of-people-to-change-the-world' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>:

Dünya əhalisinin, demək olar ki, 60%-nin internetə girişi ola bildiyinə görə, onlayn aktivizmin bu qədər məşhur olmağı heç təəccüblü deyil<a href='https://www.statista.com/statistics/617136/digital-population-worldwide/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.pewresearch.org/internet/2018/07/11/public-attitudes-toward-political-engagement-on-social-media/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Aktivizmin bir yolu petisiyalar vasitəsilə onlayn baş verir...

Petisiya bir problemin həll yolunu tapmaq ümidilə yazılmış tələbdir, bir çox insan tərəfindən imzalanmış, insana və ya hakimiyyət və ya şirkət kimi səlahiyyətli orqana ünvanlanır<a href='https://www.merriam-webster.com/dictionary/petition' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Nəzəri olaraq nə qədər çox insan petisiyanı imzalayarsa, səlahiyyət orqanı tələbə baxmaq üçün o qədər təzyiq altında qalar<a href='https://www.merriam-webster.com/dictionary/petition' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Böyük Britaniyada, hər hansı bir şəxs petisiya yarada bilər, amma parlamentdən cavab alması üçün 10,000 nəfər tərəfindən və müzakirə üçün nəzərə alınması üçün 100,000 nəfər tərəfindən imzalanmalıdır<a href='https://petition.parliament.uk/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>!

Hətta bu belə tələbin təmin olacağı demək deyil. Əslində, 2017-ci ildə ən çox imzalanmış on petisiyadan dördü müzakirə olunmamış və heç biri də uğurlu olmamışdır<a href='https://www.newstatesman.com/science-tech/2017/01/do-online-petitions-actually-work-numbers-reveal-truth' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Bunlar elə də yaxşı rəqəmlər deyil!

Petisiya imzalayanlar bəzən ‘slaktivistlər’ adlandırılırlar- ‘tənbəl’ aktivistlər, onlar, həqiqətən, birbaşa fəaliyyətə daxil olmayaraq fərq yaratdıqlarını hiss edirlər<a href='https://www.newstatesman.com/science-tech/2017/01/do-online-petitions-actually-work-numbers-reveal-truth' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Petisiyalar və informasiyanı sosial mediada yaymaq kimi onlayn aktivizmin digər formaları dinc, təhlükəsiz və internet bağlantısı olan hər hansı yaşda hamı üçün əlçatandırlar<a href='https://reducing-suffering.org/are-petitions-effective/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>. Bu, daha çox insana problemlə məşğul olmağa imkan verir. Əlavə olaraq, bu aktivistlərin şəffaf sayları "kritik ətraf" olaraq onları əsas azlıq qədər hərəkatın təsirli hissəsinə çevirir<a href='https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0143611#abstract0' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Həmçinin, onlayn aktivizm insanların bəzi problemlər haqqında daha həssas olması və birbaşa hərəkətə keçməsi üçün böyük addımdır. Buna baxın:

Sizə maraqlı olan qədər petisiya imzalamaqda ziyan yoxdur, amma vacibdir ki, hər klikin qarşılığında real onlayn və ya fiziki fəallıq və ya daha çox məlumatlandırma edəsiniz!

Bu kursda baxdığımız digər fərdi addımlardan fərqli olaraq, etirazlarda iştirak edərək nə qədər CO₂ azaltdığınızı deməyin bir yolu yoxdur.

Amma, insanların problem haqqında necə düşündüyünə təsir etməkdə uğurlu olan keçmiş etirazlara baxaraq, bunların ətraf mühit hərəkatına necə tətbiq oluna biləcəyi haqqında öyrənə bilərik.

Planetə xeyirlə yanaşı, araşdırmalar təklif edir ki, etirazlara getmək özünə inamı<a href='https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14742837.2016.1252665?scroll=top&needAccess=true&instName=University+of+Oxford' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.tandfonline.com/doi/10.1111/j.1533-8525.2003.tb00529.x' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.tandfonline.com/doi/10.1300/J059v11n02_05' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.tandfonline.com/doi/10.1080/10665680500299783' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.tandfonline.com/doi/10.1111/j.1533-8525.1992.tb00362.x' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-9221.2009.00724.x' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>, həyatda daha sonrakı mərhələdə rifahı artıra<a href='https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14742837.2016.1252665?scroll=top&needAccess=true&instName=University+of+Oxford' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0146167210397553' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://link.springer.com/article/10.1007/s11199-014-0352-1' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://blogs.lse.ac.uk/politicsandpolicy/how-effective-are-protests/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-9221.2009.00724.x' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-9221.2009.00724.x' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/bjso.12270' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>, bacarıq və bilikləri inkişaf etdirməyə kömək edə<a href='https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14742837.2016.1252665?scroll=top&needAccess=true&instName=University+of+Oxford' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1207/s1532480xads1003_2?casa_token=66i8xXSYD3gAAAAA:qUXr5cwgDv4uAxS8pGtmdmH83Dvy8bnX5dppuJiwebV0saopZsYABexO5H7PJFJiX_t7z2x5MyWB' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://meridian.allenpress.com/mobilization/article-abstract/18/2/197/82491' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>, və başqa bir çox şeyə səbəb ola bilər<a href='https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14742837.2016.1252665?scroll=top&needAccess=true&instName=University+of+Oxford' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Diqqətli və təhlükəsizlikdə olduğunuz və aktivizmlə dəyişmək üçün həqiqi həyati öhdəliklərinizin üst-üstə düşdüyü müddət ərzində öz səsinizi eşitdirməkdə ziyan yoxdur və mənalı dəyişikliyə və hər kəs üçün daha parlaq gələcəyə töhfə vermək şansınız var<a href='http://cup.columbia.edu/book/why-civil-resistance-works/9780231156820' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29880688/' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://journals.aps.org/pre/abstract/10.1103/PhysRevE.84.011130' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='http://mobilizationjournal.org/doi/abs/10.17813/maiq.17.2.pw053m281356572h' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a><a href='https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14742837.2016.1252665?scroll=top&needAccess=true&instName=University+of+Oxford' target='_blank'><img src='/img/courses/ref.svg'/></a>.

Etiraza getməyə qərar vermisinizsə, yadda saxlamalısınız ki, etiraz, hər nə qədər şiddətsiz olsa da həmişə təhlükəsiz və leqal deyil. Getməzdən qabaq hazırlandığınıza və ölkənizdəki qanunları və insan haqqlarını araşdırdığınıza əmin olun.